Choroba zwyrodnieniowa (staw kolanowy)

 

Choroba zwyrodnieniowa stawów, to choroba o etiologii wieloczynnikowej, jej przebieg jest przewlekły charakteryzujący się brakiem zapalenia. Choroba ta jest następstwem zaburzenia kilku procesów ich równowagi pomiędzy regeneracją a degradacją chrząstki i kości podchrzęstnej. Może ona obejmować tylko jeden staw, ale również dotyczyć kilku stawów jednoczenie.

Etiologia choroby

Etiologia choroby nie jest jednoznacznie wyjaśniona, choroba zwyrodnieniowa stawów jest spowodowana wieloma czynnikami działającymi na cały organizm jak i sam staw. Dzielimy ją na 2 zasadnicze rodzaje: pierwotną i wtórną

Pierwotna (idiopatyczna) choroba zwyrodnieniowa stawów występuje wtedy, gdy przy użyciu dostępnych nam środków takich jak: szczegółowy wywiad, badania kliniczne, obrazowe i laboratoryjne nie jesteśmy wstanie określić przyczyny choroby. Próbuje się wyjaśnić etiologię pierwotnej choroby, dotychczas ustalono że choroba ta jest wieloczynnikowa i powstało kilka teorii w których wpływ jednego czynnika może przeważać nad pozostałymi. Ustalono między innymi teorie genetyczną gdzie uważa się że w rodzinach w których stwierdzono chorobę zwyrodnieniową, występuje pewien wzorzec dziedziczenia. Kolejną teorią jest teoria mechaniczna gdzie za wpływ czynnika mechanicznego uważa się wiek, wzrost występowania choroby z wiekiem oraz nadwaga która jest istotnym czynnikiem przyczyniającym się do powstawania choroby zwyrodnieniowej. Istnieje jeszcze kilka innych teorii dotyczące etiologii które uważa się za nieco mniej istotne, są to między innymi: teoria biochemiczna, hormonalno-naczyniowa, immunologiczna

Wtórna choroba zwyrodnieniowa stawów jest związana z wrodzonymi bądź nabytymi zaburzeniami budowy lub funkcji elementów składowych stawu kolanowego. Do czynników wrodzonych, możemy zaliczyć między innymi wrodzoną dysplazję biodra, hemofilie, hemochromatoza. Czynniki nabyte to min. urazy i ich następstwa np.: złamania kości, skręcenia stawu, uszkodzenia więzadeł. Możemy do tych czynników zaliczyć również różnego rodzaju choroby które pojawiły się w pewnym okresie życia np.: dna moczanowa, zaburzenia neurologiczne, reumatoidalne zapalenie stawów, jałowa martwica

Obraz kliniczny Jednym z pierwszych objawów choroby zwyrodnieniowej jest ból, odczuwany jest najczęściej w samym stawie oraz górnej części podudzia, nie zawsze ból ten jest zlokalizowany w obrębie samego stawu, czasami może pojawić się w nieco dalszych częściach ciała i może dotyczyć innych struktur, jak np. mięśni, czy powięzi. Uaktywnia się najczęściej przy większym wysiłku lub po dłuższym chodzeniu. Najczęściej ustępuje po okresie spoczynku, lecz w zależności od trwania choroby, im trwa dłużej i bardziej zaawansowana, tym objawy bólowe są częstsze, bądź nawet występują w spoczynku. Schodzenie ze schodów jest bardziej bolesne niż wchodzenie. Czasami objaw sztywności w stawie może pojawić się wcześniej niż ból, lecz nie jest to regułą, sztywność w kolanie występuje najczęściej po dłuższym spoczynku. Początkowo ruchomość stawu może być w normie i nie ulegnie ograniczeniu, dopiero ruch w swym końcowym zakresie może stać się bolesny. Wraz z postępem zmian zwyrodnieniowych, na skutek przykurczów tkanek miękkich pojawiają się ograniczenia w ruchomości stawu. Kolejno dochodzi do zmian zarysów stawu, jest on poszerzony i zniekształcony, spowodowane jest to przez wysięk, pogrubienie torebki stawowej i przerost błony maziowej. W badaniu palpacyjnym możemy stwierdzić obecność torbiel Bakera w dole podkolanowym, słyszalne są też trzeszczenia przy ruchach zginania i wyprostu. W późnym okresie w wyniku „oszczędzania kolana” w celu działania przeciwbólowo, dochodzi do zaników mięśniowych, najczęściej pierwszym mięśniem który jest osłabiony to czworogłowy uda

Aby badanie stawu kolanowego, było przeprowadzone prawidłowo, musi być spełnione kilka elementów, które będą podstawą do zdiagnozowania choroby zwyrodnieniowej. Potrzebne jest zrobienie starannego badania podmiotowego i przedmiotowego . Badanie podmiotowe, będzie opierało się głównie na przeprowadzeniu wywiadu z osoba chorą. Wywiadzie tym należy zwrócić uwagę na objawy, które przedstawia pacjent. Znając już obraz kliniczny choroby zwyrodnieniowej kolana, łatwo można wychwycić zgłaszane objawy, są to między innymi:

bóle stawu, które mogą mieć charakter okresowy, pojawiać się podczas aktywności fizycznej, a nie dawać oznak w spoczynku lub pojawiać się tylko w maksymalnym zakresie ruchu;

występuje charakterystyczny „ból startowy”, których pojawia się po dłuższym spoczynku;

uczucie sztywności po okresie spoczynku trwającego nie dużej niż 30 min; 

pojawienie się przykurczów, ograniczenie ruchomości w stawie; 

ból podczas palpacji okolicy stawu; 

trzeszczenia słyszane podczas ruchu w stawie; 

uczucie niestabilności stawu; 

widoczny obrzęk; 

zaburzenia chodu, utykanie, chód asekuracyjny/ analgetyczny.

Objawy te będą obecne w badaniu przedmiotowym. Podczas wywiadu i badania należy zwrócić uwagę na inne czynniki, które mogą być przyczyną przyspieszonego rozwoju zmian zwyrodnieniowych, są to: predyspozycje rodzinne, płeć żeńska, starszy wiek, nadwaga, osłabione mięśnie, nieprawidłowa postawa, zaburzenie osi stawu, wcześniejsze urazy, złamania, zerwania więzadeł, uszkodzenia torebki stawowej oraz choroby towarzyszące. Dotyczy to nie tylko okolicy, którą badamy, ale również stawów i innych struktur oddalonych od badanego stawu

W celu postawienia prawidłowej diagnozy i zbadania ewentualnych uszkodzeń stawu kolanowego, stosuje się testy funkcjonalne, w obrębie kolana podzielono je na trzy grupy, są to testy rzepki, łąkotek i stabilności stawu (więzadeł). Kolejnym badaniem jest zdjęcie radiologiczne, pomocne w ocenie stopnia zaawansowania choroby zwyrodnieniowej, zazwyczaj wykazują następujące zmiany:● zwężenie szpary stawowej

● zwiększona gęstość warstwy podchrzęstnej kości

● osteofity tworzące się na brzegach stawu

● pseudoterbiele powstające w podchrzęstnej warstwie kości

Przed terapią warto zdiagnozować sobie co było pierwotną przyczyną uszkodzenia stawu i zacząć terapię właśnie od tego miejsca. Jednym z testów diagnostycznych które mogą być pomocne w określeniu najbardziej zaburzonego obszaru jest Globalny protokół diagnostyczny który polega na sprawdzeniu ruchomości tkanek w określonych obszarach ciała. Nie sprawdzamy zakresu ruchu, lecz jego jakość. Pozwoli nam to na określenie ogólnego wzorca napięcia i obszary które są najbardziej zaburzone. Kiedy już określimy te najbardziej zaburzone obszary możemy poddać je testowi lokalnej przesuwalności powięzi, wkraczają tu najbardziej czułe narzędzia terapeutyczne jakimi są ludzkie dłonie. Możemy określić które jednostki mięśniowo- powięziowe są najbardziej napięte, wilgotności skóry, jej ciepłotę czy strukturę. Globalne spojrzenie na organizację całego ciała może dać nam wiele wskazówek które warto mieć na uwadze podczas terapii. Często po usunięciu zaburzonego obszaru mamy pozytywny wpływ na problem z jakim pacjent do nas przychodzi