BORELIOZA

 

Borelioza jest chorobą zakaźną, jednak zakażenie nie może się przenieść z człowieka na człowieka, jedynym przenosicielem choroby są kleszcze. Jest także schorzeniem wielonarządowym, które najczęściej atakuje skórę, stawy, układ nerwowy oraz serce.

Do zakażenia Borrelią dochodzi na skutek ugryzienia człowieka przez kleszcza. Jednak często człowiek nie zdaje sobie sprawy, że został ukąszony, a objawy pojawiają się znacznie później, co czasem może utrudniać rozpoznanie choroby. Warto po wizycie w lesie obejrzeć siebie i bliskich, pod kątem czy nie „złapaliśmy” kleszcza. Szybkie wyjęcie kleszcza może zapobiec wystąpieniu choroby. Jeśli kleszcz ma styczność z organizmem człowieka 24–48 godzin, ryzyko wystąpienia choroby jest większe. Ponadto trzeba pamiętać, że nie wszystkie kleszcze noszą w sobie chorobę. W ocenie tego, czy zostaliśmy zakażeni, ma też znaczenie miejsce, w które ugryzł nas kleszcz, ryzyko zakażenia zwiększa się przy ugryzieniu delikatnej skóry, np. w zgięciach. Także drażnienie kleszcza poprzez przypalanie, smarowanie tłuszczem lub alkoholem potęguje ryzyko choroby, gdyż w ten sposób zwiększamy ilość śliny i wymiocin kleszcza, który chcąc nie chcąc, wpuszcza je do naszej krwi, razem z chorobotwórczymi krętkami w zwiększonej ilości.

Objawy skórne boreliozy

Bakterie dostają się do naszego organizmu przez skórę, gdzie oznaką ich wniknięcia może być rumień, a następnie po kilku dniach lub tygodniach przedostają się do krwi lub limfy, dzięki czemu mogą przeniknąć właściwie do każdego narządu. Objawy choroby mogą wystąpić wcześnie, tuż po wniknięciu do organizmu, jednak nieleczona borelioza może spowodować wystąpienie objawów późnych, które powodują trwałe uszkodzenie zajętych narządów.

Borelioza objawia się przede wszystkim charakterystycznym rumieniem wędrującym o średnicy około 5 cm, który pojawia się po 1-3 tygodniach od ugryzienia. Borelioza w takiej postaci ujawnia się u 50% osób zakażonych. Objawom skórnym mogą towarzyszyć objawy pseudogrypowe. Zaczerwieniona skóra nie boli i jest ciepła. W środku skóra może pozostać normalna.

Początkowo ma wygląd pojedynczej plamki lub grudki, ale szybko rozszerza się na obwód, osiągając średnicę powyżej 5 cm. Takiej zmiany po prostu nie da się nie zauważyć. Typowo ma kształt pierścienia z przebarwieniem w części środkowej, ale może mieć także jednolicie czerwoną barwę. Zazwyczaj nie jest wypukła, aczkolwiek dobrze widać jej brzegi i odgraniczenie od zdrowej skóry. Rumień nie swędzi ani nie boli. Czasami mogą się pojawić tzw. zmiany satelitarne – wokół zmiany „głównej” pojawiają się pojedyncze plamki, jednak nie są one już pierścieniowate, ale jednolicie czerwone. Rumień znika po miesiącu, ale może się także nie pojawić lub pojawić się niezauważony.

Inną zmianą skórną, która może się pojawić w przebiegu boreliozy, jest chłoniak limfocytowy skóry, jednak pojawia się ona bardzo rzadko. Ma ona wygląd czerwono-niebieskiego guzka i zazwyczaj jest umiejscowiona na małżowinie usznej, na skórze brodawki sutkowej lub moszny.

Późne stadium choroby również może mieć swoją manifestację skórną. Przebiega ono zazwyczaj pod postacią przewlekłego zanikowego zapalenia skóry kończyn. Są to czerwonosinawe niesymetryczne zmiany na skórze ręki, a także stopach. Takie zmiany pojawiają się zazwyczaj dopiero kilka lat po kontakcie z kleszczem. Początkowo skóra w tej postaci choroby sprawia wrażenie obrzękniętej, jednak wraz z postępem choroby staje się ona coraz cieńsza – zanika, przypomina papier pergaminowy z fioletowymi przebarwieniami. Zanika także owłosienie na zajętej skórze ręki lub stopy. W zajętej chorobą kończynie mogą się pojawić bolesność okolicznych stawów, a także mrowienie. Zaczerwienienie po ugryzieniu przez owada pojawiające się w ciągu kilku dni i o mniejszej niż 5 cm średnicy to z większym prawdopodobieństwem reakcja alergiczna na jad. Kolejne sygnały choroby, pojawiające się po kilku miesiącach, to zaburzenia w pracy układu nerwowego, kostno-stawowego i krążenia, osłabienie, męczliwość. Na skórze mogą występować wtórne zmiany obrączkowate.

Objawy narządowe boreliozy

Borelioza może dotyczyć nie tylko skóry, lecz także ważnych narządów w organizmie człowieka. Często może ona odnosić się do narządu ruchu, zarówno we wczesnym, jak i późnym stadium. Najczęściej zajęte są stawy. Zapalenie dotyczy zazwyczaj dużych stawów, takich jak staw kolanowy czy łokciowy. Może być zajęty jeden staw albo kilka. Choroba przebiega z okresami zaostrzeń, które z czasem stają się rzadsze i łagodniejsze. Zdarza się, że zapalenie przechodzi w formę przewlekłą, co może doprowadzić do stopniowego niszczenia stawu. Czasami w przebiegu boreliozy może dochodzić także do zapalenia mięśni.

W przebiegu boreliozy może dojść do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego – neuroboreliozy. Może mieć ono różne postaci. Zapalenie opon, które może się pojawić we wczesnym stadium boreliozy, zazwyczaj przebiega łagodnie i nie zostawia po sobie trwałych następstw neurologicznych.

Krętki Borrelii mogą także spowodować zapalenie nerwów czaszkowych, co może się objawiać porażeniami lub niedowładami. Zazwyczaj zajęty jest nerw twarzowy. Choroba może także dotyczyć nerwów obwodowych, objawia się wtedy silnymi nerwobólami, zwłaszcza w nocy, lub mrowieniem i zaburzeniami czucia w miejscach, które zaopatruje zajęty przez proces chorobowy nerw. Czasami dochodzi do przewlekania się choroby, co może się ujawniać pod postacią przewlekłego zapalenia mózgu i rdzenia. Jest to bardzo groźna postać choroby, która może doprowadzić do nieodwracalnych zmian w mózgu, a nawet do śmierci człowieka. Krętki Borrelia mogą także atakować mięsień sercowy. Zwykle prowadzi to do zaburzeń w przewodzeniu impulsów nerwowych w sercu, co może prowadzić do groźnych dla życia arytmii. Nawroty objawów pojawiają się często co 3-4 tygodnie i mogą się nasilać po alkoholu. Borelioza daje sygnały nawet po kilku latach, pojawiają się następne objawy choroby. W miejscu rumienia skóra może być przebarwiona, niebiesko-czerwona. Z czasem może dojść do zaniku skóry. Stawy mogą ulegać zesztywnieniu i zaburzona zostaje ich funkcja. Występują też uszkodzenia nerwów obwodowych oraz uszkodzenia oka.

 

Objawy boreliozy możemy podzielić na 3 etapy:

 

Etap I: wczesna reakcja na miejscowe zakażenie skóry.

Może rozwinąć się w każdym czasie od 3 – 36 dni po ukąszeniu przez zakażonego kleszcza. Objawy:

– wysypka to klasyczny objaw boreliozy. Typowa wysypka to rumień wędrujący. Jednak ten objaw nie zawsze występuje. Może to zależeć od niektórych gatunków wywołujących tę chorobę. W większości jednak ludzie z boreliozą mają lub mieli tę wysypkę. Wysypka ma zwykle pojedynczy okrągły czerwony znak, który rozprzestrzenia się na zewnątrz powoli w ciągu kilku dni. Krąg jest coraz większy (wędruje od miejsca ukąszenia). Rozprzestrzeniając się na zewnątrz, powierzchnia wewnętrzna staje się bledsza. Dlatego też wysypka ta często jest nazywana jako „strzał w dziesiątkę”.

Wysypka zazwyczaj rozciąga się co najmniej na 5 centymetrów, jednak może być znacznie większa. Zwykle jest bezbolesna oraz nie swędzi za bardzo. Gdy jest w miejscach dla nas niewidocznych np. na plecach możemy jej nawet nie zauważyć. Bez leczenia rumień wędrujący zazwyczaj znika samoistnie w czasie 3-4 tygodni. Jednak to, że wysypka blednie nie oznacza, że organizm poradził sobie, zwalczył zakażenie.

.– objawy grypopodobne – występują w około 1/3 przypadków. Objawy to zmęczenie, ogólne bóle, bóle głowy, gorączka, dreszcze i sztywność karku. Objawy te są często łagodne i przechodzą w ciągu kilku dni, nawet bez wdrożenia leczenia (jednak zakażenie może nie zostać zlikwidowane).

W niektórych przypadkach zakażenie nie postępuje dalej, nawet bez leczenia, gdyż układ immunologiczny może usuwać infekcję. Jednakże w pewnych przypadkach nie leczona choroba postępuje do drugiego etapu.

 

Etap II: rozwój choroby.

Może rozwijać się u ludzi nieleczonych przez okres od kilku tygodni do kilku miesięcy po ukąszeniu. Rozprzestrzenienie bakterii następuje po całym ciele od miejsca pierwotnego zakażenia. Objawy są zmienne, ale mogą obejmować jeden lub więcej z następujących:

– problemy w jednym lub w kilku stawach. Są one najczęściej związane ze stawem kolanowym.

Nasilenie problemów może wahać się od epizodów łagodnego bólu stawów (zapalenia stawów), do ciężkiego zapalenia stawów, które wywoła ból. Epizody zapalenia stawów trwają średnio 3 miesiące.

– problemu neurologiczne. U niektórych osób z boreliozą rozwija się zapalenie nerwów, szczególnie nerwów w obrębie twarzy. Może to spowodować zatrzymanie pracy na przebiegu włókien nerwowych oraz osłabienie twarzy. Może wystąpić zapalenie tkanek wokół mózgu (zapalenie opon mózgowych) oraz zapalenie mózgu.

– problemy z sercem. U niektórych osób z boreliozą rozwija się stan zapalny serca (zapalenie mięśnia sercowego) i powstają inne problemy z sercem. Może to spowodować takie objawy jak np. zawroty głowy, duszność, ból w klatce piersiowej i uczucie, że Twoje serce boje za szybko, nieregularnie (kołatanie serca).

– wysypka. Na kilku obszarów ciała (nie koniecznie tam gdzie nastąpiło ugryzienie kleszcza), może pojawić się wysypka podobna do rumienia wędrującego (opisany powyżej). Te wysypki „wtórne” wydają się być mniejsze niż w I etapie. Ta zanika w ciągu 3-4 tygodni. Od czasu do czasu mogą pojawić się niebiesko-czerwone guzki zwane limfocytoma (ang. lymphocytoma ). Mogą one rozwinąć się na skórze, szczególnie na płatkach uszu i wokół sutków. Rzadko dotyczy narządów takich jak oczy, nerki czy wątroba.

 

Etap III: trwała (przewlekła) borelioza.

Ten etap może rozwijać się od kilku miesięcy do kilku lat po zakażeniu. Może rozwijać się po tak długim czasie nawet, gdy wcześniej nie mieliśmy żadnych objawów choroby takich jak zapalenie stawów, skóry, nerwów, mózgu czy serca. Problemy mózgowe mogą obejmować łagodne zmieszanie i problemy z pamięcią, koncentracją, nastrojem, osobowością czy z równowagą. Problemy te niekiedy mogą powodować schizofrenię.

 

Borelioza – rozpoznanie

W większości przypadków rozpoznanie etapu I boreliozy jest bardzo proste poprzez typowe objawy. Oznacza to, że typowa wysypka niekiedy z objawem grypopodobnym zaczynają wskazywać na boreliozę (lecz nie muszą).

Rozpoznanie etapu II i III jest nieco trudniejsze. Przydatne stają się badania krwi (chociaż nie zawsze są jednoznaczne) w diagnostyce choroby jeżeli podejrzewa się objawy. Od czasu do czasu pobiera się próbki płynu z miejsc zapalenia stawów lub fragmenty skóry i przekazuje do zbadania.